POKOK-POKOK
MATERI FILSAFAT ILMU
MATERI FILSAFAT ILMU
•
Pengertian Filsafat
–
Terminologi
:
Istilah Filsafat (IND) = Falsafah(ARAB),
Philosophy (INGG), Philosophia (LATIN), Philosophie (BLD, JERMAN, PRANCIS),
Semua istilah itu bersumber pada istilah
Philosophia (YUNANI)
u Philosophia :
–
Philein
+ Sophos = mencitai hal-hal yg bersifat bijaksana
–
Philos
+ Sophia = teman kebijaksanaan
–
Philosophos
= pencinta kebijaksanaan
u Sikap mencitai - paradoksal
–
Memiliki
X Mempersoalkan
(an unended
quest – an unfinished journey)

–
Filsafat sebagai upaya terusmenerus, proses
mencari kebenaran melalui sikap kritis, selalu bertanya sampai pada persoalan
yg paling dasar/hakiki
–
Orang semakin memahami makna segala sesuatu,
termasuk makna kehidupan ini.
Sifat dari filsafat



–
Apakah hakikat sesuatu (metavisika) -
(mns, alam semesta, Tuhan, ilmu )
–
Dari manakah datangnya ilmu/pengetahuan,
–
Apakah kebenaran (epistemologi).


–
J.A. Leighton :fils yg lengkap mencakup alam
semesta/jagat raya, alam kehidupan, doktrin-doktrin, nilai, makna dan tujuan
kehidupan.

(Filsafat sebagai
usaha sungguh2 untuk mencapai pemahaman menyeluruh tentang arti dan makna
kehidupan, yg berdasarkan hasil macam-macam ilmu.

–
Kehidupan mendorong kita utk menentukan jawaban
atas pertanyaan2 ttg kebenaran dan kesalahan, kecantikan dan kejelekan,
kebaikan dan keburukan. Kita harus menetapkan standar2 dan tujuan2nya. Fils dpt
memberikan dasar utk tindakan2 sosial bagi tingkah laku pribadi.

–
Tingkah laku kita adalah milik kita, dan kita
benar-benar bebas hanya jika kita percaya akan kontrol diri sendiri dan
berakhir dengan pilihan sendiri
–
Fils membekali pemahaman esensial, komprehensif
dan normatif

–
Fils adalah salah satu cara terbaik utk
memelihara kebiasaan berfikir kritis
–
Fils membantu orang memperluas wawasan hidup dan
cakrawala dunianya, menjadikan ia lebih hidup, kritis, inteligen.

–
Kita senantiasa hidup dalam ketidak pastian dan
penuh perubahan, manakala banyak kepercayaan2
–
Dalam suasana seperti ini kita membutuhkan
seperangkat nilai2 dan petunjuk2, kesatupaduan ditengah kekacauan, integrasi
diri.
POSISI FILSAFAT ILMU SEBAGAI CABANG PENGETAHUAN FILSAFAT

–
METAFISIKA
UMUM (ONTOLOGI)
–
METAFISIKA
KHUSUS (PSIKOLOGI, KOSMOLOGI, THEOLOGI)

(Theory of knowledge)


(LOGIKA, ETIKA, ESTETIKA, RELIGI)
RUANG LINGKUP PERSOALAN
FILSAFAT ILMU

–
Cabang fils yang mengkaji ilmu dalam perspektif
filosofis:


MENGAPA CALON MAGISTER-PROFESIONAL PERLU BELAJAR FILSAFAT
ILMU
A. Tuntutan kompetensi akademik :
Lulusan
program S2 diarahkan menjadi ilmuwan, profesional, diharapkan
mampu menerapkan dan mengembangkan ilmu (penelitian, eksperimentasi,
implementasi)
- Dalam praktiknya di lapangan
mereka
menghadapi
permasalahan mendasar:
Dalam penerapan, pengembangan dan penemuan teori/ilmu tidak cukup hanya
mendasarkan pada ketrampilan pengetahuan dan kemampuan penguasaan konsep-konsep
serta teori-teori keilmuan dalam bidangnya masing-masing, akan tetapi juga
landasan pemahaman mengenai hakikat ilmu (dasar ontologis), cara pengembangan
ilmu (dasar epistemologis), dan kaidah-kaidah moral-etika-agama sebagai dasar
pertimbangan mengenai untuk apa teori/ilmu itu dikembangkan, diterapkan, atau
ditemukan (dasar aksiologis).

B.Tuntutan perkembangan ilmu pengetahuan empiris: mengarah
spesialisasi yg makin meruncing disertai berbagai dampaknya.
–
Dampak positif :


–
DAMPAK
NEGATIP
–
SEMAKIN
MERUNCINGNYA SPESIALISASI ILMU-ILMU EMPIRIS, YG MEMBAWA KONSEKUENSI SEMAKIN
RAGAM BIDANG-BIDANG KEILMUAN, SEKAT2 KEILMUAN, SIKAP ILMIAH ILMUWAN SEMAKIN
FOKUS DAN INTENS DALAM BIDANGNYA. IMPLIKASI YANG DITIMBULKAN, ILMU BERKEMBANG
MENUJU OTONOMINYA, SIKAP APATISME,
EGOISME, DAN ANARKHISME KEILMUAN.
–
Teknologi modern yang dihasilkan spesialisasi
secara ekstensif telah mempengaruhi berbagai bidang kehidupan manusia, dan
secara intensif mampu merubah pola kehidupan manusia (pola budaya ) :

–
Teknologi mendorong perkembangan pola pikir berorientasi praktis, rasional, empiris. Dapat terjebak ke arah
pola kehidupan yg materialis, pragmatis,
kering nilai2 etik spiritual dan nilai-nilai kesejarahan. Gaya hidup
konsumtif, materialistik, hedonistik, dan demoralisasi, dehumanisasi, dll.
–
Pengembangan ilmu dan teknologi harus
dikembalikan pada arti dan makna hakikinya (ontologi), prosedur, metode
pengembangan yg tepat bagi kepentingan manusia (epistemologi), dan norma2 dasar
imperatif yang harus ditaati untuk menentukan arah tujuan pengembangan ilmu
(aksiologi).
C. ILMU BERSIFAT DINAMIS
–
ILMU
BUKAN SESUATU/ ENTITAS YANG ABADI, ILMU SEBENARNYA TIDAK PERNAH SELESAI KENDATI
ILMU ITU DIDASARKAN PADA KERANGKA: OBJEKTIF, RASIONAL, SISTEMATIS, LOGIS DAN
EMPIRIS.
–
DALAM
PERKEMBANGANNYA ILMU TIDAK MUNGKIN LEPAS DARI MEKANISME KETERBUKAAN TERHADAP
KOREKSI.
–
ITULAH
SEBABNYA ILMUWAN DITUNTUT MENCARI ALTERNATIF-ALTERNATIF PENGEMBANGANNYA,
MELALUI KAJIAN, PENELITIAN, EKSPERIMEN BAIK MENGENAI ASPEK ONTOLOGIS,
EPISTEMOLOGIS DAN AKSIOLOGISNYA.
–
KARENA
ITU SETIAP PENGEMBANGAN ILMU / TEKNOLOGI
PALING TIDAK VALIDITAS (VALIDITY) DAN RELIABILITAS (REALIBILITY) DAPAT DIPERTANGGUNGJAWABKAN, BAIK BERDASARKAN
CONTEXT OF JUSTIFICATION
MAUPUN CONTEXT OF DISCOVERY
FILSAFAT – ILMU – PENGETAHUAN

–
Esensial/hakiki
–
Komprehensif
–
Rasional

–
Eksperimental
–
Spesifik
–
Empiris

–
Aktual
–
Fragmentaris
–
Pendapat umum
KELAHIRAN DAN PERKEMBANGAN ILMU

MITOS ðLOGOS (6 SM – 3 SM)
–
FILOSOFIS (6 M)
–
TOKOH: SOCRATES, PLATO, ARISTOTELES,
STOA, EPICURUS, PLOTINUS

–
(TEOLOGIS)
–
TOKOH:AGUSTINUS, THOMAS AQUINO
(ANCILLA THEOLOGIA)
PARA FILSFUF ISLAM—AL FARABI,
IBNU RUSD
(GOLDEN AGES OF ISLAM)

AUFKLARUNG ( 19 M) ð
ILMU
–
MODERN: ALIRAN PEMIKIRAN FILSAFAT:





–
PANDANGAN
BARU ABAD KE 20
–
IPTEK:



KEHIDUPAN SECARA EKSTENSIF

MANFAAT FILSAFAT ILMU

–
KARENA
DIHADAPKAN PADA BERBAGAI TEORI PENGETAHUAN ILMIAH


–
KARENA
SELALU DIHADAPKAN PADA BERBAGAI METODE PENGET ILMIAH


–
KARENA
SELALU TERKAIT DENGAN MASALAH CARA KERJA ILMU.
–
(objektif,
metodologis, rasional, logis, sistematis)

–
KEMAMPUAN
UNTUK MELIHAT MASALAH DAN MENEMUKAN SOLUSI


–
Dikembangkan
etos ilmiah, diperkaya pemahaman esensi keilmuan


–
PERSOALAN ONTOLOGIS
–
PERSOALAN EPISTEMOLOGIS
–
PERSOALAN AKSIOLOGIS





–
Problematik tentang keberadaan (eksistensi)







–
Dapat memberikan landasan bagi asumsi keilmuan
dan membantu terciptanya komunikasi interdisipliner dan multidisipliner.










–
PERTIMBANGAN NILAI (ETIS, MORAL, RELIGIUS) DALAM
PENEMUAN, PENERAPAN / PENGEMBANGAN ILMU

–
MEMBERIKAN DASAR DAN ARAH PENGEMBANGAN ILMU
–
MENGEMBANGKAN ETOS KEILMUAN SEORANG PROFESIONAL
DAN ILMUWAN
BENTUK INTEGRATIF DAN SISTEMIK:




Beberapa aliran:



PRINSIP-PRINSIP BERFIKIR ILMIAH

–
Fokus/inten
–
Cara memandang apa adanya

–
Menggunakan akal sehat dg melepaskan unsur
perasaan, emosi, sistem keyakinan dan otorita.

–
runtut / konsisten, implikatif

–
Menggunakan cara keilmuan tertentu: induksi,
deduksi, sintesis, intuisi.

–
Bagian2 yg menyusunnya saling terkait dan
merupakan kesatuan utuh
–
Memiliki tahapan langkah yang jelas dalam
mencapai tujuan
TEORI KEBENARAN ILMIAH

–
Kebenaran terukur dari adanya keterkaitan logis
di antara pernyataan2/proposisi yang menyusunnya.Mendasarkan prinsip
keterkaitan logis.

–
Kebenaran terukur dari adanya alat bukti yang
mendukungnya. Mendasarkan prinsip
kesesuaian empiris

–
Kebenaran terukur dari adanya unsur manfaat,
kegunaan.
–
Benar jika bermanfaat
SARANA BERFIKIR ILMIAH

–
Lugas: tidak multi tafsir, bahasa baku/standar
–
Gramatikal : sesuai kaidah bahasa yg baik dan
benar


PROBLEM ETIKA
DALAM PENGEMBANGAN IPTEK
DALAM PENGEMBANGAN IPTEK




SOLUSI PERSOALAN
DALAM PENGEMBANGAN IPTEK
DALAM PENGEMBANGAN IPTEK

thanks ...and ka' aq bisa copy ke word nggak ?
ReplyDeleteBoleh :)
Delete